ويژگي‌هاي معماري سنتي بوشهر

من طرف joju الجمعة مايو 08, 2009 7:35 am

از ويژگي‌هاي معماري سنتي بوشهر اين است كه پس از باز شدن در و دروازه‌ ورودي خانه و قلعه، ديواري براي جلوگيري از ديد مستقيم و جدا كردن اندروني با بيروني ساخته مي شده است يا پرده‌اي ضخيم يا گليمي كار اين ديوار را انجام مي داده. سكوي كنار در ورودي از ديگر خصوصيات معماري بناهاي اين منطقه است كه همچون ساير عناصر با كاركردي خاصي تعريف وساخته مي شده است.اين سكو با اين هدف مورد استفاده قرار مي گرفت كه ميهمان مي توانستند در انتظار باز شدن در نشسته و رفع خستگي كند. علاوه بر اين وجود اين سكو از تابش آفتاب شديد جنوب به صورت و بدنش جلوگيري مي‌كرده است.
در اين سبك معماري بعضي خانه‌ها داراي دو حياط اندروني و بيروني بوده و برخي تنها يك حياط داشته است. اتاق‌ها در چهار طرف ساخته مي‌شده و براي اين كه از تابش مستقيم آفتاب و گرما در امان بمانند، همه اتاق‌ها داراي ايوان سراسري بوده است.
اگرچه در گذشته هريك از عناصر با هدف خاصي در اين سبك معماري به كار گرفته مي شدو اين شيوه بهترين نوع تطابق با اقيلم خاص منطقه به شمار مي رود، اما از نيم قرن گذشته اين سبك خاص كم كم به كنار گذاشته شد ومعماري رايج در محدوده پايتخت در اين منطقه افزايش يافت.
"سيد عبدالعزيز بلاري"، كارشناس ميراث فرهنگي منطقه بوشهر با بيان اينكه اين معماري در نوع خود بي نظير است، ادامه داد:« آب وهواي گرم و مرطوب فرساينده ترين نوع آب وهوا براي بناها وساختمان هاست و كنار آمدن با آن بسيار مشكل. اين آب وهوا همچون اقليم خشك مركزي ايران نيست كه بتوان به وسيله بادگير با آن كنار آمد، بلكه اجزا و عناصر خاصي را مي طلبد.»
بناهاي سنتي وبافت قديم بوشهر كه اكنون تقريبا به صورت متروكه درآمده است، به دوره هاي افشار، زنديه وسالم ترين آنها به دوره قاجار باز مي گردد كه تقريبا از 50 سال گذشته كم كم رو به ويراني نهاده است.
عناصر خاصي كه دو معماري سنتي بوشهر مورد استفاده قرار مي گرفته است، امروزه به دليل بالا بودن هزينه آنها و وارد نشدن برخي لوازم به فراموشي سپرده شده است. بلاري در اين زمينه گفت:« چوب ساج به دليل طبيعت مقاوم خود در برابر رطوبت و موريانه در بناهاي قديمي بوشهر بسيار مورداستفاده بوده است. امروزه تقريبا هر متر مربع از اين چوب يك تا دو ميليون خريد وفروش مي شود و به دليل قيمت بالاي آن ديگر استفاده از آن براي ساخت خانه ها به صرفه نيست. علاوه بر ساج،"كندل" يكي از عناصري بوده است كه به عنوان تيرآهن در ساخت بناها استفاده و از هندوستان و زنگبار(تانزانيا) به منطقه بوشهر وارد مي شده است، اما امروز ديگر خروج اين مواد از اين كشورها ممنوع شده است و ما نمي توانيم آنها را به كشور وارد كنيم. به اين ترتيب دسترسي مشكل به دو ماده اصلي كه در ساخت خانه هاي سنتي بوشهر استفاده مي شده، يكي از دلايل اصلي دور شدن از اين شيوه معماري است.»
دليل ديگري كه از طرف كارشناسان براي نابودي معماري منطقه بوشهر عنوان مي شود، مهاجرت ساكنان اصلي اين منطقه به علل اقتصادي واجتماعي بوده است. از 50 سال گذشته بوميان منطقه كه در محلات شمالي اين شهر همچون:"ريشه"، "امامزاده"،"دواج" و"خواجه ها" حضور داشتند، از اين منطقه نقل مكان كردند وساكنان جديد بيشتر در جنوب شبه جزيره بوشهر ساكن شدند. به اين ترتيب مناطق شمالي كه ساكنان آن را ترك كرده بودند، رو به تخريب نهاد.
اين كارشناس بومي منطقه اضافه كرد:« عده اي از ساكنان بومي كه در بافت قديم اين شهر ساكن بودند، با راه اندازي پالايشگاه آبادان وعده اي هم براي دست يافتن به فرصت هاي شغلي بهتر وآب وهواي مناسب تر به شهرهايي همچون آبادان و شيراز كوچ كردند. به اين ترتيب بخش اعظم كساني كه سازنده و حافظ ميراث منطقه واز جمله معماري آن بودند، بوشهر را ترك كردند.»
اگرچه مشكلاتي كه در بهسازي واحياي بافت هاي روبه تخريب وجود دارد در همه جاي كشور كم وبيش يكسان است اما كمبود اعتبار و نبود اراده در ميان مسئولان از دلايل اصلي فراموشي اين بافت ها عنوان مي شوند، اما كارشناسان محلي برخورد منفرد و جداگانه با هريك از بناهاي قديمي را از دلايل اصلي تاخير در مرمت واحياي بافت قديم اين شهر عنوان مي كنند.»
بلاري در اين زمينه گفت:« بافت قديم اين شهر، يك بافت پيچيده است و خصوصيات شهرسازانه ومعمارانه خاص خود را دارد و براي بهبود وضعيت آن بايد به شكل يك بافت مورد توجه قرار گيرد. درحالي كه در سال هاي اخير تك بناهامورد توجه قرار گرفته و بافت‌سنتي ومعمارانه آن چندان جدي گرفته نشد. به همين دليل حتي ثبت برخي از بناهاي اين بافت در فهرست آثار ملي نيز دردي از اين بافت وخصوصيات معمارانه آن دوا نكرد.»
به گفته بلاري در سال هاي اخير با وجود حفاظت از اين بناها، بسياري از عمارت ها تخريب وبه جاي آنها ساختمان هايي با نماي قديمي وسازه هاي جديد ساخته شده است. ضمن اينكه حمايت ناكافي مسئولان و برخورد نامناسب شهرداري هاي در چند دوره اخير نيز به تخريب هوين معمارانه اين بافت دامن زده است. زيرا به دليل وجود ساكنان غير قانوني، تجمع افراد بزهكار وبسياري ناهنجاري هاي و مشكلات اجتماعي ديگر ،خود اين بافت تبديل به يك معضل براي شهر بوشهر شده است.
اين كارشناس بومي ميراث فرهنگي اگرچه بر بازسازي اين بافت وبناهاي آن تاكيد دارد، اما معتقد است :« شايد اين نوع معماري ديگر به درد مردم منطقه نخورد، اما اگر در آن سرمايه گذاري مناسبي انجام شود، مي تواند موجب تجديد حيات كل منطقه شده و با جذب گردشگر به اين منطقه درآمد مناسبي را نصيب اين شهر كند وحتي قابليت سكونت مجدد در اين منطقه را فراهم كند.»
منبع
http://www.chn.ir/news/?Section=2&id=35503